Avrupa Birliği’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) referans değerlerine ilişkin sızan son taslak belge, ithalatçıların ibraz etmekle yükümlü oldukları SKDM sertifikalarının sayısından düşebilecekleri serbest tahsisat ayarlamasının (FAA) resmi hesaplama metodolojisini ortaya koydu. Yani FAA, ithal edilen her ürünün, o ürün için belirlenen spesifik gömülü serbest tahsisatı (SEFA) ile raporlama yılında ithal edilen toplam ürün miktarı çarpılarak hesaplanıyor. Taslak belge, raporlama dönemlerini, üretim yöntemi sınıflandırmalarını, SEFA hesaplama kurallarını ve demir-çelik dahil olmak üzere SKDM kapsamına giren tüm sektörler için geçerli olan geçici referans değerleri içeriyor. SteelOrbis’e konuşan piyasa kaynakları, taslak belgenin maliyet hesaplaması yapılmasına imkân tanıdığını ancak verilerin “yanıltıcı” olabileceğini ifade etti.
SEFA değerlerini belirleme ve referans değerleri hesaplama yöntemleri
SEFA hesaplamaları gerçek veriler ya da varsayılan değerler üzerinden yapılabiliyor. Gerçek veriler kullanıldığında işletmenin üretim prosesi bazlı serbest tahsisatı hesaplamak için ilgili raporlama yılına ait SKDM katsayısı, sektörler arası düzeltme katsayısı ve üretim süreci için belirlenen referans değeri kullanması gerekiyor. Üretimi tek aşamalı olan ürünlerde SEFA, söz konusu üretim yönteminin SEFA değerine karşılık geliyor. Ancak üretim süreci çok aşamadan oluşan ürünlerde SEFA’ya, kullanılan her ara mamulün gömülü serbest tahsisatının da dahil edilmesi gerekiyor. Üretim süreci birden fazla aşamadan oluşan ürünlerin SEFA değeri, üretim zincirindeki her girdinin SEFA değerinin sırasıyla tek tek hesaplanıp bir sonraki aşamaya eklenmesini gerektiren kademeli bir yöntemle yapılıyor. Bu ara mamullerin SEFA değerleri ise ya ilgili raporlama dönemine ait SKDM referans değerlerine göre ya da üreticinin ara mamulün üretildiği yıla ait sunduğu doğrulanmış gerçek emisyon verilerine göre belirleniyor.
Her girdinin üretimdeki payının belirlenmesine ilişkin net talimatlar bulunuyor. İşletme, raporlama dönemi boyunca tüketilen toplam girdi miktarını, üretim sürecinin ilgili faaliyet düzeyine bölerek bir metrik ton nihai mamul başına tüketilen her girdinin payını hesaplamak zorunda. Bu kurallar, SEFA hesaplamaları, faaliyet düzeyleri ve SKDM metodolojisinde tanımlanan üretim sınırları arasında tutarlılık sağlıyor.
Gerçek veriler yerine varsayılan değerler kullanıldığında bir ürünün SEFA değeri basitleştirilmiş bir formülle hesaplanıyor. Bu formülde SKDM katsayısı ile sektörler arası düzeltme katsayısı, varsayılan referans değerle çarpılıyor. Doğru varsayılan referans değerin belirlenmesi için menşe ülke, CN kodu ve ilgili durumlarda söz konusu ülke için belirlenen varsayılan üretim yolu gerekiyor.
Referans ve girdi seçim kuralları
AB ayrıca ithalatçıların hem gerçek veriler hem de varsayılan değerler kullanmaları durumunda her ürün için doğru SKDM referans değerini nasıl seçeceklerine ilişkin ayrıntılı kurallar getiriyor. Varsayılan değerler kullanılacaksa seçilecek üretim yönteminin mutlaka ilgili emisyon hesaplama yönetmeliğinde ürünün menşe ülkesi için belirlenmiş olan varsayılan üretim yöntemine uygun olması gerekiyor. Gerçek veriler kullanıldığında ise ürün grubuna özgü kurallar uygulanıyor. Örneğin demir ve çelik sektörü için bu kurallar karbon çelik, paslanmaz çelik, düşük alaşımlı ve yüksek alaşımlı çelik arasında ayrım yaparak her CN kodu için hangi girdi mamulün geçerli olduğunu tanımlıyor. Yani 7201 ile başlayan ürünlerde sinterlenmiş cevher girdi olarak kabul edilirken, 7205’te pik demir veya ham çelik kullanılabiliyor. 7206-7224 arasındaki ürünlerde sürekli döküm sonrası elde edilen pik demir veya ham çelik esas alınıyor. CN 7225 ve üzerindeki ürünlerde genel kural olarak girdi mamul, ham çelik oluyor ancak ürün dökme demir kategorisine giriyorsa bu durumda girdi mamul olarak pik demir kullanılıyor.
Doğru üretim yönteminin belirlenmesi
Aynı zamanda belge demir-çelik ürünleri için üretim yolunun seçimine ilişkin özel kurallar ortaya koyuyor. Nihai mamuldeki ham çeliğin yarısından fazlası hurdadan geliyorsa üretim yolunun hurda-elektrik ark ocağı olarak sınıflandırılması gerekiyor. Ham çeliğin yarısından fazlası doğrudan indirgenmiş demirden (DRI) geliyorsa doğru üretim yolu DRI-elektrik ark ocağı oluyor. Yarıdan fazlası yüksek fırın veya izabe yönteminden geliyorsa üretim yolu yüksek fırın-bazik oksijen fırın olarak belirleniyor. Bu üç üretim yönteminden hiçbiri %50 eşiğini aşmıyorsa üretim yolu nihai mamule en yüksek payla katkıda bulunan bileşene göre belirleniyor. Bu kuralların hem üretimi tek aşamalı hem de çok aşamalı çelik ürünleri için geçerli olduğu ve hangi referans değerin kullanılacağını belirlediği ifade ediliyor.
Demir-çelik sektörü için geçici referans değerler
Belgede demir-çelik ürünleri için geçici SKDM referans değerlerinin yer aldığı kapsamlı bir tablo da paylaşıldı. Her CN kodu için hem gerçek verilerle yapılan hesaplamalarda kullanılacak bir üretim prosesi referans değeri hem de varsayılan değerlerle yapılan hesaplamalara yönelik varsayılan referans değeri veriliyor. Sıcak rulo sac, soğuk rulo sac, galvanizli ürünler, slab, kütük, inşaat demiri ve filmaşin gibi birçok yassı ve uzun mamul için yüksek fırın-bazik oksijen fırını, DRI-elektrik ark ocağı ve hurda-elektrik ark ocağı üretim yöntemlerini temsil eden üç ayrı referans değer belirleniyor. Bunlara ek olarak ferromangan, ferrokrom, ferronikel gibi ferroalyaj ile DRI ve sünger demir ürünleri için de referans değerlerin tabloya dahil edildiği görülüyor.
| Ürün | Varsayılan referans değer Co2e/t (yüksek fırın-bazik oksijen fırını) | Varsayılan referans değer Co2e/t (DRI-elektrik ark ocağı) | Varsayılan referans değer Co2e/t (hurda-elektrik ark ocağı) |
| Sıcak haddelenmiş yassı mamuller | 1,530 | 1,033 | 0,288 |
| Soğuk haddelenmiş yassı mamuller | 1,641 | 1,124 | 0,350 |
| Kaplamalı mamuller | 1,692 | 1,175 | 0,400 |
| İnşaat demiri ve filmaşin | 1,520 | 1,023 | 0,279 |
| Yarı mamuller | 1,520 | 1,023 | 0,279 |
ABD merkezli fiyat raporlama ajansı Oil Price Information Service (OPIS) çatısı altında faaliyet gösteren McCloskey’nin taslak metne dayanan hesaplamalarına göre SKDM maliyetleri, Türkiye çıkışlı sıcak rulo sac için üretim yöntemine bağlı olarak 43-140€/mt aralığında değişiyor; Hindistan çıkışlı sıcak rulo sac için yaklaşık 223€/mt seviyesine ulaşıyor; Endonezya çıkışlı ürünler için ise 540€/mt seviyesine kadar çıkabiliyor.
Taslak belge dolaylı olarak üretimi çok aşamalı ürünler için referans değer tablosunun çok katmanlı bir şekilde yorumlanması gerekeceğini gösteriyor. Özellikle nihai mamul birden fazla üretim aşaması veya alaşım içerdiğinde bu durum önem kazanıyor. Karbon çelik ile düşük alaşımlı çelik arasındaki ayrımlar gibi tek bir CN kodu içinde birden fazla referans değer bulunması hem ürün tipinin hem de üretim yönteminin doğru tanımlanmasının önemini gösteriyor. Ayrıca hangi referans değerlerin 2026-2027 dönemi, hangilerinin 2028-2030 dönemi için geçerli olduğunu ortaya koyuyor. Bu yaklaşım, işletmelerin SEFA ve FAA değerlerini doğru raporlama yılıyla uyumlu hale getirmesine ve Emisyon Ticaret Sistemi referans değerlerinin revizyonuyla arasında tutarlılık sağlamasına imkân tanıyor.
