9 Aralık Salı günü İstanbul'da gerçekleşen 20. SteelOrbis Çelik Konferansı - "Çelik Piyasalarında Yeni Ufuklar"'da konuşan Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, katılımcılarla Türkiye çelik sektörünün mevcut durumunu ve küresel piyasadaki korumacı önlemlerin getirdiği zorluklar göz önünde bulundurularak önümüzdeki döneme yönelik oluşan beklentileri paylaştı.
Dr. Veysel Yayan’ın paylaştığı verilere göre 2021 yılından beri dünya ham çelik üretiminde sistemli bir gerileme söz konusu. Bunun sonucunda 2025 yılında söz konusu üretimin 2024 yılındaki 1,84 milyar mt’a kıyasla 1,80 milyar mt seviyesine inmesi bekleniyor. Sadece Çin’in ham çelik üretiminin ise geçtiğimiz yıl kaydedilen 1 milyar mt’un ardından 982 milyon mt’a ineceği tahmin ediliyor. İlk 10 ay ele alındığında dünya ham çelik üretiminin yıllık bazda %2,1 düşüşle 1,52 milyar mt seviyesinde yer aldığı, aynı dönemde Türkiye’nin ise %1,2 artışla 31,3 milyon mt ham çelik üretimi gerçekleştirerek küresel sıralamada geçen seneki sekizinci konumundan yedinci sıraya yükseldiği gözleniyor. Yayan’a göre bu tabloda, Türkiye’nin Güney Kore ve Rusya ile arasındaki üretim farkının sırasıyla 3 milyon mt ve 4 milyon mt daralması dikkat çekiyor. Yayan, “Ulaşılmaz gibi görünen farklara birkaç yıl içinde ulaşılabilir. Bunu yapabilmek için de ihtiyaçlarımızı yurt içinden temin edebilmemiz hayati önem taşıyor. Çelik sektörümüzün büyümesindeki en önemli enstrüman yurt içi tüketimimiz. Türkiye’nin nihai mamul tüketiminin 2025’te yıllık %2,6 artışla 39,3 milyon mt olması bekleniyor,” dedi. Ancak Türk çelik sektörünün tüketimdeki potansiyel sayesinde diğer büyük ölçekli üreticilere kıyasla avantajlı konumda olmasına rağmen bunu kullanamadığını ifade etti.
Çelik sektörünün gidişatı “iki ileri bir geri”
Yayan, Türkiye ekonomisinin ve birçok sektörün görünümünü, bunun da çelik piyasasına olan etkisini katılımcılarla paylaştı. Buna göre ilk 9 ayda Türkiye ekonomisi %3,7, inşaat sektörü %11,3 ve imalat sektörü %3,9 büyüme kaydederken, çelik sektörü 2024 yılındaki %9,4’e kıyasla sadece %1’lik bir büyüme gösterdi. Türk çelik sektöründe dünya çelik sektörüne kıyasla dalgalı bir seyir olduğunu belirten Yayan, “Türkiye’nin gayri safi milli hasılasında son 20 çeyrektir büyüme var. Bu gelişmede bir olumsuzluğun da etkisi söz konusu. Öyle ki 2023 yılındaki deprem sonrasında inşaat sektöründe canlanma görüldü. İmalat sanayimizdeki büyüme beklediğimiz oranda değil. Özellikle tekstil sektöründe 200 civarında firmanın üretimlerini Mısır’a taşıdığını görüyoruz. Çelik sektöründe ise iki ileri bir geri şeklinde bir büyüme söz konusu. Bu dengesizlik sadece iç piyasamızdaki dalgalanmalardan değil dünyadaki gelişmelerden de kaynaklanıyor,” dedi. Yayan, sektörün bu dalgalanmaya rağmen ayakta kalmasının güçlü bir yapısı olduğuna işaret ettiğini belirterek yine de bunun övünülecek bir durum değil görmezden gelinmemesi gereken bir olumsuzluk olarak değerlendirilmesi gerektiğinin altını çizdi. Öyle ki TÇÜD verilerine göre sektörde kapasite kullanım oranları halen “makul” seviye olarak görülen %70’in altında yer alıyor ve Yayan’a göre bunun mutlaka yükseltilmesi gerekiyor.
Çelik tüketimindeki artış Türkiye’yi diğer ülkelerin hedefi haline getiriyor
TÇÜD Genel Sekreteri, paylaştığı TÇÜD verilerini katılımcılar için yorumladı. Türkiye’nin nihai mamul tüketiminin 2025’te %2,6 artışla 39,3 milyon mt olmasının beklendiğini belirterek “Çelik tüketimindeki artış Türkiye’yi yerel tüketimlerinde düşüş gözlenen ülkelerin hedefi haline getiriyor. Öyle ki Rusya ve Çin’in ihracatı ciddi şekilde artmış durumda. Uzak Doğu’dan yapılan sevkiyatları da Çin’in dolaylı ihracatı olarak görebiliriz,” dedi. Çin’in ham çelik üretimine herhangi bir sınırlama getirmediğini, Çinli çelik üreticilerinin ihracattan zarar etmelerine rağmen aldıkları devlet destekleri sayesinde istihdamı korumak amacıyla buna devam ettiklerini aktardı.
Ekstra maliyetler üreticilerin işini zorlaştırıyor
Yayan, küresel piyasada eşit ve adil serbest ticaret sisteminin geride kaldığını ifade etti. Avrupa ülkelerinin her hafta yeni koruma tedbirleri açıkladığını ve çelik fiyatlarının Türkiye’ye kıyasla 180-200$/mt daha yüksek olduğunu, ABD’nin ise korumacı tutumunu sürdürdüğünü belirtti. Bunula birlikte Türkiye’de üreticiler üzerinde çok fazla yük olduğunun altını çizerek “Sanki ABD kadar kâr ediyormuşuz gibi bir de devlet etiket fiyatlarını yükseltmemiz gereken uygulamalara gidiyor. TRT payı, çevre katkı payı gibi ödemeler sektör üzerinde adeta bir kambur. 18 yıldır ödediğimiz çevre katkı payı yılda 60-70 milyon $ civarında ve üstelik bizde devlet yardımı gibi bir durum da söz konusu değil,” dedi.
Önümüzdeki döneme yönelik beklentilerini dile getiren Yayan, küresel piyasadaki yavaşlama ve yerel talepteki daralmanın, Türkiye’nin ham çelik üretiminde düşüşe yol açabileceğini belirtti. Ayıca otomotiv gibi imalat sanayi sektörlerindeki büyümenin, önümüzdeki dönemde çelik tüketimini desteklemesi bekleniyor. Yine de son birkaç yıldır net çelik ithalatçısı konumunda olan Türkiye’nin yeterli kurulu kapasiteye rağmen ithalatının artmaya devam etmesi endişe verici bir görünüm yaratıyor.
