Rusya dünyanın başlıca pik demir ihracatçılarından olduğu için Rusya çıkışlı arzdaki herhangi bir değişiklik dünya genelinde tedarik zincirinde, kesintiler, gecikmeler ve alternatif tedarikçilerin fiyatlarında artışlar meydana gelmesi gibi ciddi zorluklara yol açıyor. Son 5 yıl boyunca Rusya çıkışı pik demirinin dünyadaki tüm ihracattaki payı 10 puandan fazla azaldı, bu da Rusya’nın büyük tedarikçi konumunu kaybettiğini, Brezilya ve Hindistan başta olmak üzere diğer tedarikçilerin ise paylarını artırdığını gösteriyor.
2021 yılında Rusya çıkışı pik demir ihracatı, 2017 yılında kaydedilen 4,82 milyon mt’a kıyasla 3,93 milyon mt seviyesinde yer aldı. Bunun sonucunda Rusya’nın pik demir ihracatındaki payı 2017 yılında kaydedilen %40,6’ya kıyasla %29,6’ya geriledi. Öte yandan Brezilya’nın pik demir ihracatı geçtiğimiz beş yıl içinde %42 artarak 3,24 milyon mt, Hindistan’ın pik demir ihracatı ise %38 artarak 904.232 mt oldu. Tedarik kaynaklarının çeşitlenmesiyle birlikte küresel pik demir alıcıları da BDT çıkışlı arzda yaşanan kesintilerin olumsuz sonuçlarını en aza indirmiş oldu.
24 Şubat’ta Rusya ile Ukrayna arasında patlak veren savaşın ardından küresel pik demir talebi keskin şekilde yükseldi, bunun sebebi ise başta pik demir üretiminin geçici olarak durduğu Ukrayna olmak üzere BDT’den teklif gelmediği için artan endişeler olarak gösterildi. Ukrayna çıkışlı pik demir arzındaki eksikliğin etkisi, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’nın Rusya’ya karşılık getirdiği yaptırımlar ve bunun yanı sıra küresel şirket ve bankaların aldığı önlemler ile de derinleşti. Ticari ve mali yaptırımlar Rusya çıkışlı pik demirin küresel piyasaya ulaşmasını önemli ölçüde engelledi. Bu durum da alternatif tedarikçilerin pik demir tekliflerini artırmalarına ve dahası yüksek fiyatlardan bağlantı yapmalarına katkı sağladı. Yaptırımların etkisini göstermesiyle birlikte Rusya merkezli pik demir tedarikçilerinin yeni koşullara uyum sağlamaktan başka şansı kalmadı. Evraz, Severstal ve Tula gibi lojistik avantaja sahip şirketler Rusya’nın Uzak Doğu limanlarından Çin’e pik demir teklif etmeye başladı. Ancak Çin'deki fiyatların diğer bölgelerdeki alıcılar tarafından kabul edilen seviyelere kıyasla çok daha düşük seviyelerde olduğu düşünüldüğünde, bu pazara yapılan bağlantılar çok az sayıda oldu. Devamında ise, Rusya merkezli şirketler, Türk hükümetinin Rusya’ya uygulanan yaptırımlara katılmama kararıyla birlikte Türk alıcılarla iş yapmaya odaklandı. Ayrıca Rusya çıkışlı pik demirin ithal hurda karşısında daha cazip hale gelmesi de Türk çelik üreticilerini aktif şekilde pik demir alımı yapmaya yöneltti.
Bu yılın Ocak-Mart döneminde, Türkiye’nin Rusya’dan pik demir ithalatı yıllık üç kat artışla 166.077 mt seviyesinde yer aldı. Nisan ayında pik demir ithalatının, yaptırımlar nedeniyle satışları düşen Rus pik demir tedarikçilerinin daha esnek davranmaya başladığı ve Türkiye’nin pik demir satışı yapılabilen neredeyse tek rota olduğu dikkate alındığında, daha yüksek seviyelerde yer alacağı tahmin ediliyor.
Rus pik demir üreticileri, ihracata satış yapabilmek adına önde gelen tedarikçilerinin teklif ettiği seviyelerden çok daha düşük fiyatları kabul etmek zorunda kaldılar. Örneğin Mayıs ayında Brezilya çıkışlı pik demir ile Rusya çıkışlı pik demir fiyatları arasındaki fark ortalama 326$/mt seviyesinde yer alıyordu. Mayıs ayının sonunda Rusya çıkışlı pik demir satışları 470-490$/mt FOB Karadeniz aralığından gerçekleşirken, Brezilyalı pik demir satıcıları 800$/mt FOB seviyesinin altındaki fiyatlardan satış yapmamak konusunda ısrarcıydı. (ABD’ye yapılan son Ukrayna çıkışlı pik demiri satışı 830$/mt CFR New Orleans limanı seviyesinde yer alıyordu.)
Düşük fiyatlı satışlar Rus pik demir tedarikçilerinin sorununu çözmedi. Bazı üreticiler, düşük kâr marjlarını veya düşük fiyatlardan yapılan satışlardan hiç kâr elde edemediklerini gerekçe göstererek pik demir üretimlerini azaltmayı ve ihracat piyasalarında daha az teklif vermeyi tercih etti. Resmi olmayan verilere göre, Rus çelik üreticileri kapasite kullanım oranlarını %50-60 düşürürken, geçici olarak Rus işgali altında olan bölgelerde yer alan Alchvesk Metallurgical Complex (AMZ) ve Donetsk Metallurgical Plant (DMZ) gibi Ukraynalı üreticiler ise üretimlerini %60’dan fazla azalttı.
Rus Industrial Metallurgical Holding (IMH) CEO’su ve Başkanı Yevgeni Borisoviç Zubitski’nin yaptırım listesine dahil edilmesinin ardından başlıca pik demir üreticisi Tulachermet’in piyasadaki konumu zayıfladı.
Aynı şekilde artık hissedarına yaptırım uygulanan Metalloinvest’e ait olmamasına rağmen Ural Steel de ihracat pazarına malzeme tedarik ederken ciddi sıkıntılarla karşılaşıyor. Ural Steel tesisinin Zagorsk Pipe Plant’e satışı 1 Mart tarihinde tamamlandı.
Novolipetsk Steel’in (NLMK) sahibi Vladimir Lisin AB, İngiltere veya ABD tarafından herhangi bir yaptırıma tabi tutulmadığından şirket söz konusu kısıtlamalara maruz kalmayan az sayıda Rus şirket arasında yer alıyor. Bununla birlikte Ukrayna’daki savaş devam ederken ödeme, lojistik ve gümrüklemeye ilişkin bir dizi belirsizliğin yanı sıra Rusya’dan alım yapmamaya yönelik ahlaki ve etik bakış açısı, önde gelen pik demir müşterilerinin çoğunun şirketten pik demir alımı yapmaya devam etmesini engelliyor.
Ukrayna’ya ait olan ve Donbas bölgesinde bulunan, fakat 2014 Rusya tarafından geri alınan ve Rusya’nın işgalinin ardından küresel piyasada daha fazla bulunmaya başlayan çelik üreticisi Donetsk Metallurgical Plant (DMZ), uzun bir dönem boyunca düşük fiyatlardan satış yapmaya dayanamadı. Şirketin Haziran başında üretimini durdurmaya niyetli olduğu daha sık dile getiriliyordu, ancak piyasa kaynakları, şirketin bu tarz hamlelerle fiyatlarının daha da düşmesini engellemeyi hedeflediğini ifade etti. Tahminlere göre, şirket aylık 50.000 mt ticari pik demir üretebiliyor.
Sonuç olarak, Türkiye ve Çin, Rusya ile iş yapmayı sürdürdüğü sürece, Rus tedarikçiler muhtemelen pik demir ihracatına devam edecek, ancak diğer küresel pik demir tedarikçilerine kıyasla daha düşük fiyatlar vermek zorunda bırakılacak. Buna ek olarak, SteelOrbis’in pik demir üretim maliyetleri tahminine göre, Rusya çıkışlı pik demir fiyatları henüz dibi görmedi ve bu da Rusya’ya hala hareket imkanı tanıyor.
