Türkiye çelik sektörü geçtiğimiz yıllarda genel ekonomiye kıyasla farklı bir trend izledi. Türkiye ekonomisi 2022 yılında %5,6, 2023 yılında %4,5 büyürken çelik sektörü bu iki yılda sırasıyla %12,9 ve %4 küçüldü. Küresel çapta kapasite kullanım oranları %75 ila %80 arasında dalgalanırken Türk çelik üreticilerinin 2023 yılındaki ortalama kapasite kullanım oranları %60’ta kaydedildi.
2024 yılında ise çelik sektörünün ekonomik sorunlara ve diğer piyasalarla rekabete rağmen kısmi olarak toparlandığı görüldü. Ülkenin ham çelik üretimi 2024 yılının Ocak-Nisan döneminde yıllık %24 artışla 12,5 milyon mt seviyesine ulaştı. Geçtiğimiz yıl ülkede %4 düşüşle 33,7 milyon mt ham çelik üretilmiş ve ihracat %29 düşmüştü. 2022 yılında ise ham çelik üretimi %13 düşüş kaydetmişti.
Türkiye çelik sektörü 2024 yılında toparlanma gösterdi
Türkiye piyasasında üretim kısmen kâr marjlarının artmasına kısmen de iç piyasadaki tüketimin artıp Avrupa’ya yapılan satışların hızlanmasına bağlı olarak büyüme kaydetti.
Küresel çelik talebinin zayıf olmasına bağlı olarak zorlu geçen 2023’ün ardından Türk üreticiler ihracat segmentinde yeni yıla güçlü bir başlangıç yaptı. 2023’ün ilk çeyreğinde ihraç edilen 700.000 mt yassı mamule kıyasla 2024’ün ilk üç ayında 1,7 milyon mt yassı mamul dış piyasalara satıldı. Uzun mamul ihracatı da aynı dönemde yıllık %26 artışla 1,86 milyon mt seviyesinde kaydedildi.
2024’ün ilk çeyreğinde nihai mamul fiyatları üretim maliyetlerinden daha az düştüğü için ortalama kâr marjı neredeyse 2-3 katına çıktı. Türk sıcak rulo sac üreticileri, geçtiğimiz yılın ilk çeyreğinde kaydedilen 10-35$/mt kâr marjına kıyasla 45-70$/mt kâr elde ederek iç piyasada kâr marjlarını ortalama üç katına çıkardı.
Türk yüksek fırınlı sıcak rulo sac üreticilerinin dolar bazında marjı, fabrika çıkışı
Hammadde fiyatlarının TL bazında artması üretim maliyetlerinin elektrik ark ocaklı inşaat demiri üreticileri için çeyreklik bazda 1.800-1.900 TL/mt artışla 18.300-18.800 TL/mt bandına çıkmasına neden olurken fabrika çıkışı bazlı ortalama inşaat demiri fiyatları 2.500 TL/mt artışla KDV hariç 19.000-19.800 TL/mt bandına yükseldi. SteelOrbis’in hesaplamalarına göre inşaat demiri fiyatlarındaki artış, Türk elektrik ark ocaklı inşaat demiri üreticilerinin iç piyasadaki kâr marjlarını önceki çeyreğe kıyasla 900-1.000 TL/mt artırmalarını sağladı.
Türk elektrik ark ocaklı inşaat demiri üreticilerinin TL bazında marjı, fabrika çıkışı
Türkiye ekonomisindeki yapısal değişiklikler, yeni sanayi politikalarıyla paralel olarak ilerliyor. Türk hükümeti, karbon ayak izini düşürmek ve ekonomiyi daha rekabetçi hale getirmek adına kaynaklarını daha üretken alanlara aktarmak istiyor. Avrupa’daki konumunu güçlendirmek ve Asyalı rakiplerine karşı avantaj sağlamak isteyen çelik sektörü karbon salımını düşürmeye çalışıyor.
Türk çelik üreticilerinin bu yıl için ihracat hedefi 2022 yılında olduğu gibi 14,5 milyon mt. Türkiye, geçtiğimiz dönemde artan kapasiteler ve küresel çapta güçlenmesi beklenen talepten faydalanarak bu hedefine ulaşmayı planlıyor.
Öte yandan Türkiye çelik sektörü yüksek faiz oranları, iç piyasada talebin ne kadar büyüyeceğine dair belirsizlik ve Asya ülkelerinden verilen düşük fiyatlı teklifler nedeniyle zorluk yaşamaya devam ediyor.
Türkiye’nin yıllık enflasyonu Nisan ayında %70’e yaklaştı. Bu enflasyon oranı 2022 yılının Kasım ayında görülen %85’in ardından en yüksek seviye olarak kaydedildi. 2023 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2021 yılının Mart ayından itibaren ilk defa faiz oranlarını artırarak beş adımda %8,5’ten %42,5’e çıkarmıştı. Bu agresif artışlar, mevcut hükümetin faizlere müdahale etmediği, bunun yerine büyüme ve yatırımlara öncelik veren gevşek para politikasından vazgeçildiğini gösterdi. 2024 yılında TCMB enflasyonla mücadelenin devam ettiğini ifade ederek faiz oranını %50’ye çıkardı. Aylık enflasyon oranlarının düzenli olarak düştüğü görülmediği sürece bu para politikasına devam edilecek.
Ayrıca Türkiye çelik sektörü başta Çin olmak üzere Asya’dan gelen ucuz ve teşvikli ithalat ile de baş etmek zorunda. TÜİK verilerine göre 2023 yılında Türkiye’ye giren nihai mamul ithalatı %12 artışla 11,4 milyon mt seviyesinde kaydedildi. Geçtiğimiz sene Türkiye çelik sektörünün gösterdiği zayıf performansa, sadece Türkiye’yi değil küresel pazarı da etkileyen Çin’deki gelişmeler sebep oldu.
2023 yılında Çin 90 milyon mt ihracat yaptı, bu gelişme, Türk üreticilerin ihracat piyasalarında karşılaştığı zorluklara bir yenisini daha ekledi. TÜİK verilerine göre Türkiye’nin nihai mamul ihracatı 2022 yılında kaydedilen 14,5 milyon mt’a kıyasla 10,3 milyon mt’a indi. SteelOrbis, Çin’in çelik ihracatının 2024 yılında bir kez daha 90 milyon mt’un üzerine çıkmasını bekliyor, bunun da Türkiye çıkışlı nihai mamule olan küresel talebi baskılayacağından korkuluyor. 2024’ün ilk çeyreğinde Çinli piyasa oyuncuları önceki yılın aynı döneminde kaydedilen 20,1 milyon mt’a kıyasla %28 artışla halihazırda 25,8 milyon mt çelik ihracatı yaptı.
Küresel piyasada da yüksek faiz oranları ve düşük kazançlar ile jeopolitik sorunlardan kaynaklı sınırlı kredi sigortası sebebiyle zorluklar yaşanıyor. Türk üreticiler Kızıldeniz üzerinden yapılan sevkiyatlara ilişkin riskler konusunda endişeli, Kızıldeniz’deki sorunlar sebebiyle sevkiyat süresi 15-20 gün uzadı, sigorta ve navlun maliyetleri de yükseldi, bunun sonucunda küresel ticaret zincirlerinde değişimler görüldü. Yemen’deki saldırılar sebebiyle Süveyş Kanalı ve Kızıldeniz’de yaşanan olumsuz durum bölgedeki sevkiyatları riske sokuyor.
Piyasa oyuncuları, küresel proje finansman maliyetleri yüksek kaldıkça çelik talebinin de cansız seyretmesini bekliyor. Türk çelik üreticileri AB’nin yeşil enerji hedeflerine uymak konusunda kararlı ancak bu konuda Türk hükümetinden yasama ve mali açıdan destek gerekiyor. Bu husus, özellikle, başta yassı segmenti olmak üzere Türkiye pazarında yeni kapasitelerin artması açısından büyük önem taşıyor.
