2007 yılı ilk üç çeyreğinde Çin kömür sektörüne genel bakış

Çin ulusal ekonomisi hızlı büyüme eğilimini 2007 yılının ilk üç çeyreğinde de sürdürdü. Dolayısıyla, ülkedeki kömür tüketimi de istikrarlı bir şekilde artmaya devam etti. Ön tahminlere göre, bu yıl Çin'in ulusal kömür tüketimi artmaya devam ederek 200 milyon mt'u aştı. Bununla birlikte büyüme hızının düştüğü görülmektedir. Kömür piyasasının genelinde arz-talep dengesi temel olarak korundu. Ancak iklim koşullarının ve demir yolu ulaşımındaki yetersizliğin etkisi altında farklı bölgelerde bazen bu dengenin farklı şekillerde bozulduğu görüldü.

Ocak-Eylül 2007 döneminde Çin'in kömür sektöründe öne çıkanlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

A.  Kömür üretim, arz ve talep oranı temel olarak dengesini korurken; aynı sırada üretim, nakliye ve satış arttı

Çin Ulusal İstatistik Bürosu'ndan alınan verilere göre 2007 yılının ilk üç çeyreğinde ortalamanın üzerinde ölçeğe sahip olan kömür işletmeleri geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %11 artışla 1.68 milyar mt ham kömür üretti. Çin İş Güvenliği İdaresi'nden alınan bilgilere göre ise ilk üç çeyrekte üretilen ham kömür miktarı %8.1 artışla 1.71 milyar mt oldu.

Yıl başından Eylül ayı sonuna kadar olan dönemde Çin'de kömür stoğu yıl başına göre %12.2, Eylül 2006'ya göre de %7.28 artışla 162 milyon mt'a yükseldi. Bu miktar içinde, Çin'in büyük çelik fabrikalarının kömür stoğu, yıl başına göre %10.2 artışla 3.36 milyon mt seviyesinde yer aldı.

B. Kömür ithalat ve ihracatında değişimler görüldü

Son yıllarda, Çin'den yapılan kömür ihracatı düşerken, ithalat ise arttı. Çin gümrüğünden alınan verilere göre Eylül ayında toplam 3.62 milyon mt kömür ithal edilirken, 4.47 milyon mt ihracat gerçekleştirildi. Böylece Çin arka arkaya üçüncü ayda da net kömür ihracatçısı konumunu sürdürdü. Ocak-Eylül 2007 döneminde ise bir yıl öncesine göre %38.61 artışla 38.61 milyon mt kömür ithal edilirken, %20.9 düşüşle 38.01 milyon mt kömür ihracat edildi. Rakamlar, bu dönemde Çin'de kömür ithalat ve ihracatının birbirine çok yakın seviyelerde yer aldığını gösteriyor.

Bu yıl, Çin'den yapılan kömür ihracatı düşerken, Avustralya limanlarındaki sıkışıklık da arttı. Asya ve Pasifik bölgesinde istim kazanı kömürünün fiyatı yükselmeye devam etti ve uluslararası istim kazanı kömürü piyasasında 75.85 $/mt'luk rekor  bir seviye elde edildi. Uluslararası kömür piyasasında alım-satım fiyatının yükselmesiyle birlikte, Çin'den yapılan kömür ihracat miktarı da Temmuz ayından bu yana hızla yükseldi.

C. Kömür tüketimi istikrarlı bir şekilde artmaya devam etti, ancak artış hızının yavaşlaması bekleniyor

Elektrik endüstrisindeki durum, 2007 yılının Ocak-Eylül döneminde ülke çapında toplam termal elektrik üretiminin, bir yıl öncesine göre göre 284.4 milyar kw/saat yani %16.7 artışla 1.9873 trilyon kw/saate ulaştığını gösteriyor. Aynı dönemde, Çin'in elektrik üretiminde kullanılan ham kömür tüketimi ise bir yıl öncesine göre 112.56 milyon mt yani %14.6 artışla 883.54 milyon mt'a ulaştı. Isıtma amaçlı kömür tüketimi ise 14.90 milyon mt yani %18.9 artarak 93.76 milyon mt'u buldu. Elektrik üretimi ve ısıtma birlikte değerlendirildiğinde, bu sektörlerdeki toplam kömür tüketimi 127 milyon mt oldu.

Çelik sektöründe ise, Çin'in 2007 yılı Ocak-Eylül döneminde bir yıl öncesine göre %17.6 yani 54.28 milyon mt artışla 362 milyon mt ham çelik, 39.30 milyon mt yani %19.4 artışla 242 milyon mt metalürjik kok ürettiği görülmektedir. Çelik sektöründe kömür tüketimi ise 37 milyon mt arttı.

İnşaat malzemeleri sektöründe, 2007 yılı Ocak-Eylül döneminde bir yıl öncesine göre 128.37 milyon mt yani %15 artışla 984 milyon mt çimento üretilirken, bu sektörde de kömür tüketimi 7 milyon mt arttı.

Kimya sektöründe ise, söz konusu dönemde bir yıl öncesine göre 1.9 milyon mt yani %5.2 artışla 38.26 milyon mt sentetik amonyak üretildi. Bu sektörde kömür tüketimi 5.8 milyon mt arttı.

D. Kömür fiyatları, işletme gelirleri, maliyet ve kar artarken, maliyet artış oranı kar artış oranına göre daha yüksek oldu

Öncelikle, 2007 yılı Ocak-Eylül döneminde Çin piyasasında kömürün alım-satım fiyatı geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre belirgin bir artış kaydetti. Yılbaşından 29 Eylül 2007 tarihine kadar olan dönemde iç piyasada kömürün alım-satım fiyatı bir yıl öncesine göre 30.3 RMB/mt yani %7.6 artışla 427.5 RMB/mt oldu. Çin limanlarındaki ortalama kömür fiyatı ise bir yıl öncesine göre 46.4 RMB/mt yani %11.7 artışla 441.3 RMB/mt oldu. Yıl başıyla karşılaştırıldığında, yüksek kalite istim kazanı kömürünün fiyatı 20 RMB/mt artış kaydederken, orta ve düşük kalite istim kömürünün fiyatı ise 10 RMB/mt arttı.

İkinci olarak, kömür sektöründeki işletmelerin geliri artmaya devam etti. 2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde, Çin'in kömür sektöründeki büyük ölçekli işletmelerin toplam satış geliri bir yıl öncesine göre %30.82 artışla 436.05 milyar RMB oldu (bu rakam, geçtiğimiz yılın aynı dönemindeki büyüme oranına göre %6.7 puan daha yüksek). Bu genel satış rakamı içinde Shenhua Group, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre 14.91 milyar RMB yani %27.8 artışla 68.40 milyar RMB satış geliri elde etti.

Üçüncü olarak, Çin kömür sektöründeki işletmeler tarafından elde edilen toplam kar miktarı söz konusu dönemde artarken, kar-maliyet oranı ise geçtiğimiz yıla göre değişiklik göstermedi. Ocak-Ağustos 2007 döneminde ortalamanın üzerinde ölçeğe sahip kömür işletmeleri, sübyansiyonlar da dikkate alındığında, geçtiğimiz yıla göre 16.17 milyar RMB yani %41.22 artışla 55.392 milyar RMB kar elde etti. Bu rakam içinde Shenhua Group bir yıl öncesine göre 3.87 milyar RMB yani %22.5 artışla 21 milyar RMB kar elde etti. Bu yılın ilk sekiz ayında kömür sektöründe ortalamanın üzerindeki işletmelerin kar-maliyet oranı %10.67 oldu (bu oran geçtiğimiz yıldaki artış oranına göre %0.77 puan daha yüksek).

Dördüncü olarak, kömür maliyeti nispeten hızlı bir şekilde arttı. 2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde ham kömür maliyeti bir yıl öncesine göre 17.08 RMB/mt yani %8.8 artışla 211.52 RMB/mt oldu. Şanşi eyaletindeki önemli kömür işletmelerinin ham kömür maliyeti bir yıl öncesine göre 32.8 RMB/mt yani %14.9 artışla 185.45 RMB/mt seviyesine yükseldi.

E. Uluslararası kömür fiyatları yüksek seviyelerde yer almayı sürdürdü

Uluslararası ham çelik fiyatının artması, navlun oranlarının hızla yükselmesi ve ABD dolarının sürekli değer kaybetmesi, Avustralya'nın kömür ihracat kotasını azaltması ve kış stokları için kömüre yönelik talebin artması gibi çeşitli faktörlerin etkisi altında daha da bozuldu. Eylül ayı sonundan Ekim ayı sonuna kadar olan yaklaşık bir aylık dönemde Avrupa ve Asya-Pasifik bölgelerinde spot piyasada kömür fiyatları %12'den fazla artış kaydetti. Bu durum, son yıllarda fazla karşılaştığımız bir olgu değil. Asya-Pasifik bölgesinde, Çin ihracatının sert bir şekilde düşmesi ve Avustralya limanlarında darboğaz oluşması nedeniyle, bu bölgede arz miktarı bu yıl kısıtlı seyretti. Kuzey yarımküreye kış mevsiminin yaklaşmasıyla birlikte, kış mevsimine yönelik kömür stoklama faaliyetlerinin başlamasıyla birlikte tüm tüketici ülkelerin kömür ithalatını artırması, bu bölgede kısıtlı kömür arzı durumunun daha da ciddi bir hal almasına yol açtı.

F. 2007 yılının tümüne yönelik kömür sektörü tahminleri

Çin iç piyasasında kömür tüketimi 2007 yılında yükseliş eğilimi içinde yer aldı. 2007 yılının tümü için tahmin edilen rakam, 2006 yılına göre 230 milyon mt yani %9.5 artışla 2.62 milyar mt'dur (geçtiğimiz yıla göre artış hızı %2.5 puan daha düşük).

Çin'deki kömür tüketimine baktığımızda, 2006 yılı sonunda 3.955 kömür madeninin yapım veya yenilenme aşamasında olduğunu görmekteyiz. Bu rakam, 705 milyon mt'luk yeni kapasitenin eklendiğini gösteriyor. Bu madenler içinde yeni yapılan madenler, yeni kapasitenin 497 milyon mt'unu karşılarken, yeniden inşa edilen veya genişletilen 702 kömür madeni 138 milyon mt'luk ek kapasite sağlayacak, 654 kömür madeninde gerçekleştirilen teknolojik yenilikler ise kapasitenin 16 milyon mt daha artmasına katkıda bulunacaktır. Kaynaklarını birleştiren 1.337 kömür madeni ise kapasitenin 54 milyon mt daha artmasına yol açacaktır. Resmi tahminlere göre, mevcut kömür madenlerinin ve yapımı devam edenlerin toplam kapasitesinin 2007 yılı sonunda 3.1360 milyar mt'a ulaşması beklenmektedir. Ancak, kömür madenlerindeki fiili işletme günü sayısının tahmin amaçlı kullanılan gün sayısını geçme olasılığı nedeniyle, asıl rakamın da 3.26 milyar mt'u aşması olasıdır. Bazı madenler, yıl başındaki üretim planlarını aşmak için hala önemli bir desteğe sahip. Çin kömür sektöründe yaklaşık 200 milyon mt'luk ek kapasitenin ortaya çıkacağı düşünülmektedir. Teknolojik gelişme, eski üretim kapasitesinin ortadan kaldırılması gibi faktörler dikkate alındığında, kömür piyasasında yeni arz miktarı 2007 yılında 238 milyon mt'u geçebilecektir.

Kömür nakliyesi konusunda, Da-Qin Demir yolu gibi ana demir yolu hatlarında bakım yapılması ve bu hatların geliştirilmesi,Qin Huangdao gibi limanlarda kömür elleçleme kapasitesinin artırılması gibi etkenlerle kömürün ana kömür üretim bölgesi olan Kuzey Çin'den kömürün daha çok tüketildiği Doğu ve Güney Çin'deki diğer bölgelere taşınma kapasitesi hızla gelişmektedir. Böylece, Çin'de kömür arzının yapısında da kademeli bir değişim kaydedilmektedir. Üç ana kömür nakliye hattı olan Da-Qin hattı, Hou-Yue hattı ve Shen-Shuo hattında kömür taşıma kapasitesinin 85 milyon mt artacağı, Qin Huangdao, Tangshan, Huangye ve Tianjin dahil önemli limanlardaki kömür nakliye kapasitesinin 30 milyon mt'dan fazla artacağı düşünülmektedir. Ancak, talebin hızla artması karşısında, yapılan geliştirme çalışmalarına rağmen demir yolu kapasitesinin yetersiz kalması olasıdır.

Devlet politikası ile ilgili olarak, yeni düzenlemelere bağlı olarak getirilecek yeni harçların kömür üretim maliyetini büyük ölçüde artırması olasıdır. 10 Mart 2007 tarihinde Şanşi yerel hükümeti, kömür madenleri için sürdürülebilir kalkınma fonu oluşturarak, kömür madenlerine yeni harçlar getirdi. Önceden, istim kömürü için 14 RMB/mt, antrasit için 18 RMB/mt ve koklaşabilir taş kömürü için 20 RMB/mt harç uygulanıyordu. Madenlerin tahmini üretim rakamlarına göre bu harçlar üzerinden farklı katsayılar (1, 1.5 ve 2 ile çarpılarak) belirlendi. Sürdürülebilir fon ile ilgili diğer düzenlemeler ve kurallar da yakında uygulamaya konulacaktır. Nihayetinde, bu tür uygulamaların ülke çapında uygulanması beklenmektedir. Kaynak tüketim harcı, maden çıkarma izni maliyetleri ve madencilik hakları, güvenlik harçları, yer altı çalışma ücretleri ve gece vardiyası ücretleri, çalışanlara yemek desteği gibi ek maliyetler, kömür üretim maliyetlerinin de önemli oranda artmasına yol açacaktır. Ön hesaplamalara göre, bu ek maliyetler nedeniyle kömür üretim maliyeti 70-80 RMB/mt kadar artacaktır.

Çin'in kömür ithalat ve ihracatına baktığımızda, 2007 yılında kömür ihracatının yaklaşık 53 milyon mt seviyesinde yer alacağı tahmin edilmektedir. Diğer taraftan, Çin'in kömür ithalatı ise büyük bir olasılıkla 50-53 milyon mt seviyesinde yer alacaktır. 2007 yılının tümünde, kömür ithalat ve ihracatı temel olarak dengeyi sağlayacaktır. Kömür ithalat durumuna baktığımızda, Çin'in kömüre yönelik ithalat vergisini azaltması ve iptal etmesi nedeniyle ithalata yönelik talebin büyük oranda arttığı görülmektedir. Ocak-Eylül döneminde, Vietnam, Endonezya ve Avustralya'dan ithal edilen kömürün ortalama fiyatları sırasıyla 36.74 $/mt, 50.21 $/mt ve 85.82 $/mt seviyesinde yer aldı. Kömür ihracat durumuna baktığımızda, uluslararası kömür fiyatlarının hızla artması, Çin'den yapılan kömür ihracatında istikrarın yakalanmasını sağladı. Küresel ekonomi, bu yılın sonuna kadar hızlı bir büyüme süreci geçirecektir. Böylece, uluslararası ticaret ve yatırımlar artmaya devam edecektir. Küresel ekonomi, hızla gelişmeye devam ederken, enerjiye yönelik talep de azalmayacaktır. Başka bir deyişle, birden fazla etken, kömür fiyatlarında yükseliş eğilimin korunmasını sağlayacaktır.