2024 yılı Avrupa Merkez Bankasının (ECB) daha az teşvik program açıklaması ve uzun vadeli sıkı para politikası sebebiyle Avrupa ekonomilerinde yavaşlama ve hatta resesyon yaşanan bir yıl oldu. Yine de bankanın attığı adımlar ekonomi üzerinde olumlu etkiler yarattı ve AB Uyumlu Tüketici Fiyat Endeksi’nin (HICP) 2023 yılındaki %6,4 seviyesinden %2,6’ya inmesi bekleniyor. ECB, enflasyondaki kademeli gerilemeyi göz önüne alarak ciddi bir faiz düşürme süreci başlattı fakat bunun piyasa üzerindeki reel etkisinin ancak 2025 yılının ortalarında hissedileceği düşünülüyor. Avrupa’nın en büyük ekonomilerinin gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) büyüme oranı, Covid-19 pandemisinin sona ermesinden bu yana görülen en düşük seviyesinde yer alıyor. ECB, 2024 yılında ekonomik büyümenin 2023 yılındaki %0,4’ten %0,9’a yükselmesini beklese de birçok ülke resesyon yaşıyor. Aynı zamanda Avrupa’nın güneyi ile kuzeyi arasındaki fark açılıyor. Almanya ardı ardına ikinci yıl resesyona hazırlanırken, İtalya’da hafif bir toparlanma gözleniyor. Kuzeydeki ülkelerin ciddi anlamda Rusya’dan enerji tedarikine bağımlı olması, güneyde ise pandeminin ardından turizmin kademeli olarak toparlanması mevcut durumu açıklıyor. Ayrıca hükümetlerin kendi ekonomilerini canlandırma konusunda farklı politikalar izlemeleri de iki bölge arasındaki ekonomik farkta rol oynuyor. Öyle ki Almanya’da hükümet programları minimuma indirilirken, İtalya hükümeti ekonomiye yatırım yapmaya devam etmesiyle dikkat çekiyor.
SteelOrbis'in tahminlerine göre, 2024 yılında AB'nin görünür nihai mamul tüketiminin bir önceki yıla kıyasla en az %2 düşerek 2008 yılı mali krizinden bu yana en düşük seviye olan 120 milyon mt’a gerilemesi bekleniyor. Nihai mamul üretiminin yıllık bazda %3 gerilemesi, ihracat ve ithalatın ise sırasıyla %1-2 ve %3-4 artacağı tahmin ediliyor. 2024 yılında Avrupalı çelik üreticileri, iç piyasada tüketim zayıf olduğu için ihracatı artırmaya çalıştı. Öte yandan AB'nin nihai mamul tüketiminde ithalatın payı, uzun mamuller için %14'ten %15'e, yassı mamuller için ise %26'dan %28'e çıktı. Ekim ayında AB, halihazırda antidamping soruşturmalarına tabi olan Mısır, Hindistan, Japonya ve Vietnam'dan sıcak rulo sac ithalatına yönelik kayıt süreci başlattığını duyurdu. Dokuz ay sonra sona erecek olan ithalatı kayıt altına alma uygulaması, gerekirse antidamping vergilerinin geriye dönük olarak alınmasına olanak sağlayacak.
Avrupa'da nihai mamul tüketimi
Avrupa’nın kuzeyindeki büyük çelik üreticileri tüketimdeki düşüş karşısında bağlı kuruluşlarını satıp üretimlerini yeniden yapılandırarak takım ve mühendislik çeliği üretimi yerine yüksek teknoloji çelik kalitelerinin üretimine odaklanıyor. Güneydeki üreticileri ise üretim kesintileri, uzun tatillerden kaynaklı üretim duruşları ve işten çıkarmalar gibi çözümler ayakta tutuyor. Uzun ve yassı mamul piyasalarının durumu yine birbirinden biraz farklı. İki pazarın da büyüme için sağlam bir altyapısı yok. Uzun mamul tüketicileri AB’deki ekonomik türbülanstan dolayı inşaat sektörüne yatırım yapma konusunda acele etmiyor. Çoğunlukla otomotiv sektörüne bağlı olan yassı mamul piyasası ise Çinli tedarikçilerle olan ciddi rekabetle karşı karşıya. 2024 yılında Çin’in çelik ihracatının 2015 yılındaki 110 milyon mt’u aşarak 111 milyon mt seviyesine çıkması bekleniyor. Ucuz Çin çeliği küresel piyasaya akın ediyor ve artık fiyatlarını yükseltemeyen yerel üreticiler için zorluk yaratıyor.
2024 yılının sonunda Avrupa’da entegre tesisli yassı mamul üreticilerinin kâr marjı yılın başındaki 130-170€/mt aralığın dörtte biri, en iyi ihtimalle yarısı olan 40-70€/mt bandında kaydedildi. Elektrik ocaklı yassı mamul üreticilerinin kâr marjı ise yılın sonunda 5-20€/mt bandında yer alarak neredeyse eksi seviyelere yaklaştı. İthal slab haddecileri, indirimlerle aldıkları Rusya çıkışlı slabı kullananlar bile, yılın son aylarında hiç kâr elde edemedi. Mevcut marj 2019 yılının sonundaki verilere karşılık gelse de 2019-2024 döneminde AB Uyumlu Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki toplam değişim %20’den fazlaydı ve 2024 yılında avro, dolar karşısında 2019 yılına kıyasla %4 değer kaybetti.
Avrupalı sıcak rulo sac üreticilerinin € bazında kâr marjı, fabrika çıkışı
Avrupa Çelik Birliği (EUROFER) ve industriAll sendikası, çelik sektörüne rekabetçiliğini geri kazandırma amacıyla atılacak adımların ele alındığı AB Çelik Eylem Planı’nın masaya yatırılması için Avrupa Komisyonundan 2025 yılının başında Avrupa Çelik Zirvesi düzenlemesini talep petti. Planın başlıca hedefleri; ticari önlemlerin güçlendirilmesi, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması çalışmalarının doğru bir şekilde uygulanması için önlemler alınması, hurda gibi çelik üretiminde kullanılan temel girdi mamullerin tedarikinin garanti altına alınması, müşterilere maliyet açısından verimli olan elektriğin sağlanması ve yeşil geçiş için yatırım desteğinin artırılması olarak sıralanıyor.
2025 yılında ticaret akışının bölünmesi ve ticaret savaşlarında tansiyonun yükselmesi sebebiyle Avrupa çelik sektörünün durumu daha da kötüye gidebilir. Donald Trump birçok kez Çin, Avrupa, Kanada ve Meksika’dan ithal ürünlere yönelik vergileri artırmak istediğini dile getirdi ve Ocak ayında bu isteğini gerçekleştirebilir. Ticaretin ABD’den Avrupa’ya yönlendirilmesi Avrupalı üreticiler üzerindeki baskıyı daha da artırabilir. ABD’de Avrupalı ihracatçıların pazar payı sıcak rulo sac için %5-10, inşaat demiri ve filmaşin için %10-20 aralığında yer alıyor.
Avrupalı çelik üreticileri nihai mamul fiyatlarını yükseltememek ile maliyetlerini aşağı çekememek arasında kalmış durumda. 2024 yılında Avrupa’da sıcak rulo sac fiyatları yıllık bazda %11 geriledi. Maliyetlerdeki düşüş ise çok daha yavaştı. Bazik oksijen fırınlı çelik üreticileri maliyetlerini yalnızca %7 düşürebildi. Demir cevheri ve koklaşabilir taş kömürü fiyatları Asya’da belirlendiği için entegre Çinli sıcak rulo sac üreticileri de maliyetlerinde benzer düşüşler yapabildi. Avrupalı çelik üreticilerinin en büyük sorunlarından biri hurda ve elektrik fiyatları oldu. Elektrik ark ocaklı üreticiler ile ithal slab haddecileri maliyetlerini sırasıyla ancak %3 ve %5 aşağı çekebildi.
İtalyan sıcak rulo sac üreticilerinin maliyet yapısı, fabrika çıkışı
Avrupa’nın önde gelen bazik oksijen fırınlı çelik üreticileri iç piyasalarında yeşil çelik talebi olmaması ve yetersiz hükümet desteği sebebiyle karbonsuz üretim projelerini erteliyor veya tamamen vazgeçiyor. Elektrik ark ocaklı çelik üretimi ise halen dezavantajlı durumda çünkü Avrupa hükümetlerinin sektöre uygun fiyatlı enerji sağlamaya yönelik yapısal bir yaklaşımı yok. Her ülke elektrik fiyatlarındaki artış sorununu kendi çözmeye çalışıyor. Örneğin İtalya ve Fransa nükleer enerjiye yönelik ortak yatırımlar planlıyor. Almanya ise yenilenebilir enerji kaynakları geliştirmeyi hedefliyor. Yeşil hidrojen projeleri de ekonomik açıdan kârlı olmaması ve piyasadaki regülasyonlara dair belirsizlik sebebiyle iptal ediliyor. Aralık ayında büyük Avrupa ülkelerinde elektrik fiyatları saatte 120€/MW’ın üzerinde, yani bir önceki yıla göre neredeyse iki kat daha yüksekti.
Başlıca Avrupa ekonomilerinde ortalama elektrik fiyatları
2025 yılında Avrupa’da görünür çelik tüketimi hafifçe yükselebilir ama tüketimi mevcut seviyelerinde devam ettirebilmek bile zor olacak. Güçlenen taleple birlikte nihai mamul piyasasında maliyetler ve kârlılık bir miktar artabilir. Para politikasının gevşetilmesi ile Avrupa Komisyonunun sektörün toparlanmasına yönelik yapısal bir plan oluşturması da büyümeyi destekleyebilir.
Avrupa Komisyonunun öncelikle ithalata yönelik önlemleri artıracağı ifade ediliyor. Bunun sonuçları piyasaya hızlı bir şekilde yansıyabilir. Önümüzdeki dönemde Avrupa çelik piyasası daha kapalı olacak ve bu, ABD’nin de benzer bir yol izlemesi ve Çin’in agresif büyüme stratejisini sürdürecek olması sebebiyle zaten beklenen bir durum.
Bununla birlikte Avrupa çelik sektörü hükümeti enerji sektörünü desteklemeye ikna edecek gibi görünüyor. Bu, mevcut problemleri çözmek yerine daha da kötüleştirecek. En iyi çözüm yenilenebilir enerji kaynakları geliştirmek ama bu da ciddi bir yatırım maliyetini beraberinde getiriyor. Hurdanın hammadde sektöründe stratejik öneme sahip ikinci malzeme olarak tanınmasıyla ihracatının kısıtlanması kısa vadede hurda maliyetini aşağı çekebilir fakat uzun vadede bu durum sadece hurda toplama faaliyetlerini yavaşlatır.
Avrupa Komisyonu yeşil çelik ve enerji piyasasına yönelik yapısal bir plan oluşturmayı onaylar ve bunun için yeterli fonu sağlarsa bölgede çelik talebinin toparlanacağı düşünülüyor. Fakat bunun gerçek etkileri zamanla görülecek. Zor zamanlarda kısa vadeli önlemler piyasayı bir miktar rahatlatabilir ama esas çözüme köklü kararlar alınarak varılabileceği düşünülüyor.
